هیچ‌یک از نامزدهای ریاست دیوان محاسبات حسابدار نیستند
عضو انجمن حسابداران خبره با تاکید بر لزوم تغییر در نحوه انتخاب رئیس دیوان محاسبات و توجه به تخصص در انتخاب رئیس این نهاد گفت: دو شرط حسابدار بودن و استقلال از تمام جناح‌های سیاسی ضروری است.
امیر پوریانسب در گفت‌وگو با خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس در مورد نحوه انتخاب «رئیس دیوان محاسبات کشور» در کشورهای مختلف و مقایسه آن با ایران گفت: فکر می‌کنم از زمان تأسیس این نهاد تا به امروز به مأموریت و نقش رئیس آن به درستی توجه نشده است و دلیل اصلی این بی‌توجهی عمدتاً به عنوان این نهاد برمی‌گردد که معنی آن از گذشته به جا مانده و به‌روز نشده است.
• عمده اشکال در عنوان «دیوان محاسبات» است
عضو انجمن حسابداران خبره ایران گفت: برای این که به ماموریت و نقش رئیس آن پی ببریم ابتدا باید معنی عنوان این سازمان را دریابیم. عنوان «دیوان محاسبات» ترجمه (general accounting office) یا اداره حسابداری کل (که از ۲۰۰۴ به اداره حسابدهی دولت تغییر نام داده) است.
وی ادامه داد: در زمان تاسیس این نهاد بر اساس اصطلاح‌شناسی قجری که عمدتا عربی بود، معنای office را با دیوان و accounting را با «محاسبه» برابر می‌دانستند اما امروزه کسی به جای office از دیوان و به جای accounting از محاسبه استفاده نمی‌کند.
به گفته وی فرهنگستان اول، در دهه ۱۳۲۰ دفتر (اداره یا سازمان) را جایگزین اولی کرد و «حسابداری» را به جای دومی انتخاب کرد، اما بیش از ۶ دهه است که از دو اصطلاح دیوان و محاسبه در دانشگاه‌ها و عرصه عمل حسابداری استفاده نمی‌شود و امروز شاهدیم که دو اصطلاح دیوان و محاسبه و ترکیب دیوان محاسبات برای اکثر فارسی‌زبانان روشن نیست.
پوریانسب گفت: اگر بخواهیم معنی عنوان این نهاد به ذهن و زبان ما نزدیک شود باید آن را با اصطلاح‌شناسی امروزی برابر کنیم و طبق اصطلاح‌شناسی رایج حسابداری می‌توانیم دیوان محاسبات کشور را «اداره (سازمان) حسابداری کل کشور» بنامیم.
عضو انجمن حسابداران خبره ایران با بیان این که وظیفه اصلی این نهاد، حسابرسی‌های مالی و عملکرد قوه مجریه، مجلس و قوه قضائیه است، گفت: چون معنای دیوان محاسبات برای ما روشن نیست در نتیجه موجب شده تا مأموریت‌ها و استانداردهای حسابرسی آن و همچنین قانون مربوطه، که قانون محاسبات عمومی نامیده میشود، به‌روز نباشد و از نحوه عمل نوین دنیا فاصله بسیاری داشته باشد.
پوریانسب با بیان اینکه برای مثال در این نهاد بر خلاف تمام دنیا حسابرسی کنترل داخلی دولت‌ها که یکی از انواع حسابرسی‌های مالی است انجام نمی شود، گفت: حسابرسی عملکرد که شامل حسابرسی و ارزیابی کارایی، اثربخشی، صرفه اقتصادی، و محیط زیست است، بسیار ضعیف صورت میگیرد و مأموریت و قانون این نهاد نیاز به خانه‌تکانی و بازنگری اساسی دارد.
• حسابدار بودن، شرط اول ریاست دیوان است
وی اضافه کرد: در تمام کشورهای دنیا شرط اول برای رئیس دیوان محاسبات (یا همان اداره حسابداری کل)، حرفه‌ای بودن یعنی حسابدار بودن او است و شرط دوم این است که کاملاً از تمام جناح‌های سیاسی مستقل باشد.
وی معتقد است: در کشورهای پیشرفته کسانی که این مسئولیت را برعهده داشتند، منشاء تغییرات گسترده در حسابرسی، حسابداری، بودجه‌گذاری و امور مالی دولت‌های کشورشان بوده‌اند ولی در کشور ما چون آن دو ویژگی وجود ندارد، یعنی یک غیر حسابدار وابسته به یک جناح سیاسی این مسئولیت را به عهده داشته، شاهدیم که گزارش‌دهی مالی، بودجه‌گذاری،حسابرسی، و امور مالی دولت‌های ایران در طول زمان تغییر خاصی نکرده و در واقع با حسابرسی و حسابداری دولتی ۹۰ سال پیش زندگی می‌کنیم.
پوریانسب اضافه کرد: به نظر می‌رسد عنوان دیوان محاسبات باید تغییر کند تا معلوم شود چه نوع افرادی می‌توانند رئیس این نهاد باشند.
*هیچ‌یک از نامزدهای ریاست دیوان حسابدار نیستند
وی ادامه داد: در حال حاضر افرادی که نامزد تصدی ریاست دیوان محاسبات شده‌اند یا در دوره‌های گذشته این مسئولیت را بر عهده داشته‌اند، هیچ کدام حسابدار نیستند به همین دلیل به جای ورود به مباحث حسابداری، گزارشگری، نظارتی و حسابرسی بیشتر وارد مناقشات سیاسی شده‌اند.
این کارشناس حوزه حسابداری اضافه کرد: اگرچه این نهاد به دلیل گزارش‌دهی به دولت‌ها به نظر می‌رسد ماهیت سیاسی دارد اما فعالیت اصلی و گزارش‌های آن سیاسی نیست.
به گفته پوریانسب نگاهی به فراخوانی که مجلس شورای اسلامی انجام داده است و نیز فهرست افراد پیشنهادی و متقاضیان برای تصدی این مسئولیت نشان می‌دهد کماکان توجه ویژه‌ای به وظیفه و کارکرد اصلی این نهاد و نیز شرایط احراز مناسب برای رئیس آن نمی‌شود.
وی تصریح کرد: به اعتقاد من یک بار برای همیشه باید بازنگری اساسی در این‌باره انجام شود و مجلس شورای اسلامی برای این کار پیش‌قدم شود و شرایط مناسبی را برای تصدی ریاست دیوان محاسبات تدوین کند.
وی افزود: حتما داشتن دانش و تجربه در حسابداری، بودجه‌گذاری، حسابرسی، کنترل داخلی و مانند اینها باید به عنوان شرایط احراز لحاظ شود و تخصص‌گرایی اصل اول برای گزینش رئیس آن باشد.
این کارشناس حوزه حسابداری تأکید کرد: همان طور که یک اقتصاددان و پزشک باید زمام امور وزارتخانه‌های امور اقتصادی و دارایی و بهداشت را به عهده بگیرند انتظار می‌رود سکان دیوان محاسبات که وظیفه‌اش حسابرسی است به یک حسابدار با تجربه و اندیشمند سپرده شود.
وی ادامه داد: به نظر می‌رسد هیچ یک از افرادی که نامشان در فهرست ۲۸ نفری کمیسیون برنامه و بودجه مجلس آمده است چنین ویژگی را ندارند یا اگر دارند دست کم من از آن باخبر نیستم و این فهرست حاکی از رقابت بین غیرحرفه‌ای‌ها است.
پوریانسب اظهار داشت: مجلس می‌بتواند تا زمان پیدا کردن فرد واجد صلاحیت، موقتاً امور این نهاد را به یک سرپرست از بین حسابداران بسپارد.
عضو انجمن حسابداران خبره ایران گفت: مجلس می‌تواند شرایط تصدی این مقام را در کشورهای مختلف بررسی کند، ضمن اینکه باید به این نکته توجه کرد که در کشورهای مختلف به فردی که این سمت را بر عهده میگیرد حسابدار کل یا حسابرس کل میگویند نه رئیس و خود این عنوان نشان می‌دهد که باید یک حسابدار عهده‌دار این مقام شود.
پوریانسب با بیان اینکه بخش عمده‌‌ای از مشکلات دولت‌ها به دلیل نداشتن نظام حسابداری، گزارشگری و حسابرسی به‌روز است، گفت: به همین علت ما در این زمینه از کشورهای پیشرفته عقب هستیم.
این کارشناس حوزه حسابداری با اشاره به مثالی از رؤسای اداره حسابداری کل در کشور آمریکا گفت: در این کشور حسابدار کل توسط رئیس جمهور برای مدت ۱۵ سال پس از اخذ مشورت از سناتورها منصوب میشود و حسابدار کل به کنگره(یا مجلس آمریکا) و رئیس‌جمهور گزارش داده و حق عزل آن به عهده کنگره است.
وی با اشاره به اینکه از ۱۹۲۱ تا ۲۰۰۸ یعنی طی ۸۷ سال فقط ۷ نفر عهده دار این مسئولیت در کشور مذکور بوده‌اند و ثبات و تداوم مدیریت در این نهاد یکی از اصول مهم آن محسوب می شود، افزود: نکته جالب دیگر این که سه نفری که از ۱۹۶۶ تا ۲۰۰۸ عهده دار این مقام بوده‌اند بلافاصله پس از بازنشستگی به عنوان عضو تالار مشاهیر حسابداری اعلام شده‌اند. یعنی هر سه از مفاخر حسابداری جهان هستند.
به گفته وی اگر دیوان محاسبات کار خود را به طور دقیق و صحیح انجام می‌داد، حتی نیازی به شکل‌گیری سازمان حسابرسی هم نبود، هرچند در حال حاضر تقسیم وظایف بین این دو سازمان در کشور انجام شده است.
پوریانسب گفت: اکنون سازمان حسابرسی در حال تدوین استانداردهای حسابرسی و حسابداری بخش عمومی (دولتی) است، در حالی که این سازمان حداقل به لحاظ تجربه، هیچ تخصصی در زمینه حسابداری بخش عمومی (دولتی) ندارد و این مسئله نتیجه عملکرد دیوان محاسبات در یک سده گذشته است.
وی افزود: باید استانداردهای حسابداری و حسابرسی بخش عمومی را پیش از استانداردهای حسابداری و حسابرسی بخش خصوصی میداشتیم یا مثلاً در حال حاضر کنترل‌های داخلی قوی در سازمان‌های دولتی مستقر نشده است به همین دلیل احتمال سوء استفاده، فساد و تخلفات مالی بالا است.
پوریانسب با بیان اینکه دیوان محاسبات در بخش حسابرسی رعایت، عملکرد خوبی داشته است، تصریح کرد: ولی در زمینه حسابرسی‌های دیگر به دلیل نداشتن تجربه و نبود استانداردهای حسابداری و حسابرسی دولتی وضعیت مناسب نیست.
وی گفت: هرچند عملکرد این نهاد در دوره اخیر نسبت به گذشته بهتر شده است ولی با وضع مطلوب بسیار فاصله داریم.
وی ابراز امیدواری کرد با ورود افراد متخصص بیشتر به این نهاد نظارتی، عملکرد دیوان بهبود پیدا کند تا شاهد بهبود حسابداری، مدیریت مالی، حسابرسی، بودجه‌گذاری، کنترل داخلی در دولت‌ها باشیم
سلام
به مطلب مهمی اشاره کردید.
چرا وقتی صحبت از انتخاب رئیس بانک مرکزی به میان می آید و یک حسابدار انتخاب میشود، همه صداشون درمیاد که چرا یک حسابدار انتخاب شده است؛ باید یک اقتصاددان انتخاب میشود ولی در مورد ریاست اداره حسابداری کل ( دیوان محاسبات )، که یک نهاد نظارتی ، تخصصی و کنترلی حساسی میباشد” آن هم در شرایطی که فساد مالی در کشور رشد چشمگیری داشته است” کسی صداش در نمی آید که چرا یک متخصص ریاست آن را ندارد.