رویکردی نوین در بانکداری اسلامی

 

کتاب “رویکردی نوین در بانکداری اسلامی (انطباق نظریه بازی‌ها در عقود مشارکتی)” تألیف حسن قوامی به همت انتشارات دانشگاه امام صادق(ع) در سال جاری منتشر در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفت. به گزارش خبرگزاری مهر، نظریه بازی‌ها طی دو دهه گذشته کاربرد وسیعی پیدا کرده است. براساس این نظریه رفتار و تصمیم‌های بازیگران اقتصادی بر خلاف تئوری‌های سنتی اقتصاد نه تنها به رفتار و تصمیم‌های خود فرد بلکه به رفتار و تصمیم‌های سایر بازیگران در آن حوزه فعالیت هم بستگی دارد.

بنابراین طبق این نظریه تصمیم‌ها در یک فضای تعاملی استراتژیک اتخاذ می‌شوند. یکی از الگوهای کاربردی در نظریه بازی‌ها الگوی مدیر -عامل است. طبق این الگو یک بازیکن (مدیر)، انجام فعالیت اقتصادی را به دیگری واگذار می‌کند و به او انگیزه می‌دهد که عمل مزبور را انجام دهد در حالی که ممکن است مطلوبیت و نفع آنها متفاوت باشد. الگوی مدیر ـ عامل بدنبال ارائه راهکارهایی است که مطلوبیت‌های متفاوت ناشی از نفع اقتصادی دو طرف قرارداد را همسو ساخته و تضاد منافع آنهارا برطرف سازد.
عقود مشارکتی در اقتصاد اسلامی از ویژگی‌هایی برخوردارند که در قالب نظریه بازی‌ها و الگوی مدیر ـ عامل قابل بررسی هستند لذا در این تحقیق سعی شده دو عقد مضاربه و مشارکت مدنی از عقود مشارکتی در قالب نظریه بازی‌ها و الگوی مدیر ـ عامل مورد مطالعه و بررسی قرار گیرند. در این مطالعه نشان داده شده است که عقود مشارکتی و از جمله عقد مضاربه که بیش از ۱۴ قرن از آغاز شکل‌گیری حکومت اسلامی در جوامع به‌صورت کاربردی مورد استفاده قرار می‌گیرند در قالب ادبیات روز دنیا قابل مطالعه می‌باشند.

همچنین در این مطالعه کاربرد متقابل عقود مشارکتی و الگوی مدیر ـ عامل برای رفع مشکلات یکدیگر مورد توجه قرار گرفته و نشان داده شده است که اگر افراد جامعه کاملا طبق مقررات شرعی و ضوابط دینی رفتار کند به عبارتی اگر جامعه یک جامعه ایده آل اسلامی باشد مشکل الگوی مدیر ـ عامل خود بخود مرتفع شده و قراردادها با هزینه پایین‌تر و به‌طور ساده عملیاتی و اجرایی می‌شوند و مشکل اساسی الگوی مدیر ـ عامل برطرف می‌گردد و اگر در جوامع اسلامی مقررات شرعی دقیقا در رفتار افراد تبلور پیدا نکند در این حالت راهکارهای بدست آمده از الگوی مدیر ـ عامل می‌توانند در کارآمدتر کردن عقود مشارکتی مضاربه و مشارکت مدنی مورد استفاده قرار گیرند.

در این کتاب پس از مروری به ادبیات موضوع، عقود مشارکتی مضاربه و مشارکت مدنی و عملکرد، این عقود در بانکداری بدون ربای ایران به‌طور جامع مورد مطالعه قرار گرفته است. همچنین عقود مشارکتی مضاربه و مشارکت مدنی در قالب نظریه بازی‌ها از طریق شکل گسترده و درختی بازی به‌طور مفصل مورد مطالعه قرار گرفته و برای مضاربه و مشارکت مدنی الگویی در قالب الگوی مدیر ـ عامل ارایه گردیده است.
قابل ذکر است که برای جامعیت کار دو نوع جامعه اسلامی فرض شده است: یک نوع جامعه اسلامی که در آن مقررات شرعی دقیقاً رعایت می‌شود؛ بنابراین صداقت راستگویی، شفافیت و… در تعاملات افراد آن حاکم است به عبارتی اطلاعات در جامعه متقارن است که در این صورت مشکل عدم تقارن اطلاعاتی در الگوی مدیر ـ عامل حل و قراردادها ساده‌تر شده و سودآوری عقود افزایش می‌یابد و یک نوع جامعه اسلامی که اطلاعات در آن نامتقارن بوده و در عمل مقررات شرعی دقیقا رعایت نمی‌‌شوند. برای این حالت با استفاده از دستاوردهای الگوی مدیر ـ عامل بمنظور بهینه کردن عقود مضاربه و مشارکت مدنی، الگوی جدیدی معرفی شده و این الگو به روش لاگرانژ حل و شرایط بهینه قراردادها از دیدگاه اقتصادی مشخص شده است.

کتاب در شش فصل به ترتیب زیر منتشر شده است:

 

فصل۱. مبانی نظری نظریه بازی‌ها و الگوی مدیر ـ عامل،

فصل۲. تبیین الگوی مدیر ـ عامل در نظریه‌های اقتصادی،

فصل ۳. مطالعه فقهی و حقوقی مضاربه و مشارکت مدنی و بررسی عملکرد آنها در بانکداری بدون ربای ایران،

فصل ۴. انطباق نظریه بازیها (الگوی مدیر ـ عامل) در عقود مضاربه و مشارکت مدنی،

فصل۵. الگوی مضاربه و مشارکت مدنی براساس الگوی مدیر ـ عامل و

فصل ۶. جمع‌بندی، نتیجه‌گیری و پیشنهادهای سیاستی.